មនុស្សពីរនាក់ដែលមានឥទ្ធិពលលើស្ថាបត្យករដ៏ប៉ិនប្រសប់ដែលជីវិតដ៏ច្របូកច្របល់បានឈានដល់ទីបញ្ចប់

　លោក វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ ស្ថាបត្យករដ៏ល្បីល្បាញលើពិភពលោក និងត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាបិតានៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរសម័យថ្មី បានទទួលមរណភាពហើយនៅគេហដ្ឋានរបស់លោកក្នុងខេត្តសៀមរាប កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញា កន្លងទៅនេះ ដោយធ្វើឱ្យជីវិតដ៏រអាក់រអួល។ គាត់មានអាយុ 91 ឆ្នាំ។

ម៉ូលីវណ្ណ កើតនៅខេត្តកំពត ថ្ងៃទី២៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩២៦។ ដោយ​ទទួល​បាន​ការ​សរសើរ​ពី​អ្នក​ជំនាញ​ស្ថាបត្យកម្ម​ថា​ជា​មនុស្ស​មាន​ទេពកោសល្យ ជីវិត​របស់​លោក​មាន​ព្រឹត្តិការណ៍​ដូច​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​សម័យ​ទំនើប​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា។ មនុស្ស​ពីរ​នាក់​ចូល​រួម​យ៉ាង​ខ្លាំង​ក្នុង​ជីវិត​របស់​ម៉ូលីវណ្ណ។ ទីមួយគឺ Le Corbusier ដែលជាចៅហ្វាយនាយនៃស្ថាបត្យកម្មទំនើបដែលមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងលើគាត់ខណៈពេលដែលគាត់កំពុងសិក្សានៅបរទេសនៅ École Nationale Supérieure des Beaux-Arts ក្នុងទីក្រុងប៉ារីសក្នុងប្រទេសបារាំង។ Le Corbusier បានជះឥទ្ធិពលលើស្ថាបត្យករជាច្រើនជុំវិញពិភពលោក រួមទាំងស្ថាបត្យករឈានមុខគេរបស់ប្រទេសជប៉ុន Kenzo Tange ហើយយុវជន Molyvann ដែលសិក្សាផ្នែកស្ថាបត្យកម្មនៅទីក្រុងតែមួយ គឺជាអ្នកដែលទទួលបានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងពីគាត់ ទោះបីជាគាត់មិនដែលសិក្សានៅក្រោមគាត់ផ្ទាល់ក៏ដោយ។ ស្នាដៃក្រោយៗរបស់ Molyvann បង្ហាញពីបច្ចេកទេសស្ថាបត្យកម្មស្រដៀងគ្នា ដែល Le Corbusier ចង់ទទួលយក។ បុគ្គលម្នាក់ទៀតដែលមានឥទ្ធិពលខ្លាំងលើជីវិតរបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ (ពេលនោះ) ដែលបានប្រគល់ឯករាជ្យកម្ពុជាពីអាណានិគមបារាំងនៅឆ្នាំ ១៩៥៤។ នៅឆ្នាំ 1956 ពីរឆ្នាំបន្ទាប់ពីប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យ ព្រះបាទសីហនុបានតែងតាំងលោក ម៉ូលីវណ្ណ ជាប្រធានស្ថាបត្យករសម្រាប់មុខងារសាធារណៈ និងជាអគ្គនាយកនៃនាយកដ្ឋាននគរូបនីយកម្ម និងលំនៅឋាន។ ម៉ូលីវណ្ណ ដែលត្រូវបានតែងតាំងជាមុខតំណែងដ៏សំខាន់នេះក្នុងវ័យ៣០ឆ្នាំ បានធ្វើការយ៉ាងលំបាកក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះបាទសីហនុ ហើយបានចូលរួមក្នុងគម្រោងសាងសង់ជាង ១០០ ក្នុងរយៈពេល ១៤ ឆ្នាំ រហូតដល់ព្រះបាទសីហនុត្រូវបានទម្លាក់ចេញពីរដ្ឋប្រហារដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៧០ ហើយ ម៉ូលីវណ្ណ ខ្លួនឯងបាននិរទេសខ្លួននៅប្រទេសស្វីស។

伝統が革新を生んだ新クメール建築

　モリヴァン氏の建築を説明する際に使われるのが「新クメール建築」だ。この新クメール建築はカンボジアの伝統様式である高床式建築などと短時間に局地的に降る大雨など独特の風土を理解した上で近代建築の手法を取り入れ通風や遮熱、排水などに配慮された建築物だ。例えば彼の代表作の1つでもあるオリンピック競技場は雨水の排水に堀を模した水路を使っている。後にこの新クメール建築の元になったモリヴァン氏の設計思想はトラディショナル・サクセション・アーキテクチャ(TSA)と言う造語となって建築の世界で広く知られるようになった。TSAとはその土地の風土と伝統様式を基にしつつ、近代の設計と工法、素材によって作られる模倣建築の事で、モリヴァン作品の多くがこのTSAに乗っ取って作られている。

ទំនៀមទម្លាប់ផ្តល់កំណើតដល់ការច្នៃប្រឌិតថ្មីនៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ

«ស្ថាបត្យកម្ម​ខ្មែរ​ថ្មី» ជា​ពាក្យ​ដែល​ប្រើ​ដើម្បី​ពិពណ៌នា​ការងារ​របស់​លោក ម៉ូលីវណ្ណ។ ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មីនេះ រួមបញ្ចូលនូវបច្ចេកទេសស្ថាបត្យកម្មទំនើប ដោយគិតគូរពីរចនាបថសំណង់ជាន់ក្រោមប្រពៃណីរបស់កម្ពុជា និងអាកាសធាតុតែមួយគត់របស់ប្រទេស រួមទាំងភ្លៀងធ្លាក់ខ្លាំង ក្នុងរយៈពេលខ្លី ក្នុងស្រុក ហើយត្រូវបានរចនាឡើងដោយគិតគូរសម្រាប់ខ្យល់ចេញចូល អ៊ីសូឡង់កំដៅ និងប្រព័ន្ធបង្ហូរទឹក។ ជាឧទាហរណ៍ ពហុកីឡដ្ឋានជាតិអូឡាំពិក ដែលជាស្នាដៃដ៏ល្បីល្បាញបំផុតមួយរបស់គាត់ ប្រើប្រាស់ផ្លូវទឹកដែលយកគំរូតាមប្រឡាយដើម្បីបង្ហូរទឹកភ្លៀង។ ទស្សនវិជ្ជានៃការរចនារបស់ ម៉ូលីវណ្ណ ដែលក្រោយមកបានក្លាយជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មីនេះ ត្រូវបានបង្កើតជាស្ថាបត្យកម្មជោគជ័យបែបប្រពៃណី (TSA) ហើយត្រូវបានគេស្គាល់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងពិភពស្ថាបត្យកម្ម។ TSA គឺជាការក្លែងបន្លំនៃស្ថាបត្យកម្មដែលផ្អែកលើអាកាសធាតុក្នុងស្រុក និងរចនាប័ទ្មប្រពៃណី ប៉ុន្តែត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយប្រើប្រាស់ការរចនាបែបទំនើប វិធីសាស្រ្តសាងសង់ និងសម្ភារៈ ហើយស្នាដៃជាច្រើនរបស់ ម៉ូលីវណ្ណ គឺផ្អែកលើ TSA នេះ។

អំណាចនៃស្ថាបត្យកម្មដើម្បីបញ្ចូលកម្ពុជា

ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ទីក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានគេមើលឃើញថា គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទ្រង់ទ្រាយធំបានចាប់ផ្តើមជាបន្តបន្ទាប់ ហើយទេសភាពទីក្រុងកំពុងផ្លាស់ប្តូរជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើនអាចនឹងរំភើបចិត្តចំពោះការផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាពនៃកិច្ចការ ហើយមានក្តីសង្ឃឹមភ្លឺស្វាងសម្រាប់អនាគត។ នេះជារបៀបដែលស្ថាបត្យកម្មគួរតែជាដើម ហើយខ្ញុំសង្ឃឹមយ៉ាងស្មោះស្ម័គ្រចំពោះការបន្តការអភិវឌ្ឍន៍ដ៏គួរឱ្យកត់សម្គាល់របស់ប្រទេសនេះ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ អ្នកកាន់តំណែងមុនរបស់យើងជាច្រើននាក់ ដែលសកម្មនៅពេលឯករាជ្យ កំពុងទទួលមរណៈភាព ដូចជាមរណភាពរបស់លោក ម៉ូលីវណ្ណ។ ហើយម្តងមួយៗ អគារខ្មែរថ្មីដែលពួកគេបានគូសខ្សែបន្ទាត់ ដូចជាអគារប៊ូលឌីង អគារប៊ូឌីង ដែលការរុះរើរួចរាល់នាពេលថ្មីៗនេះ ក៏ត្រូវបានបាត់បង់ផងដែរ។

នៅឆ្នាំ 1956 មិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពីប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យ តើស្តេចសីហនុ និង ម៉ូលីវណ្ណ មានគំនិត និងអារម្មណ៍បែបណា នៅពេលដែលពួកគេបានគូសបន្ទាត់នៅលើផ្ទាំងគំនូរទទេ? អគារទាំងអស់នេះ រួមទាំងសាលមហោស្រពចតុមុខដ៏ប្រណិត និងពហុកីឡដ្ឋានជាតិអូឡាំពិក ដែលរួមបញ្ចូលគ្នានូវបរិយាកាសដ៏ថ្លៃថ្នូរ និងអស្ចារ្យ បង្កប់នូវប្រទេសកម្ពុជាថ្មី និងអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកមានអារម្មណ៍ថាមានចំណង់ចំណូលចិត្តដែលត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងស្ថាបត្យកម្មនាពេលនោះ។ អគារជួនកាលជាមុខរបស់ប្រទេស និងជានិមិត្តរូបនៃប្រទេស។ ជាអកុសល ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មនុស្សម្នាក់ត្រូវតែនិយាយថា នេះកម្រមានអារម្មណ៍នៅក្នុងគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ថ្មីៗណាស់។ ដើម្បីឱ្យកម្ពុជានៅតែជាកម្ពុជា ខ្ញុំសង្ឃឹមថា អំណាចបញ្ចេញមតិនៃស្ថាបត្យកម្មនឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីបង្កើតប្រទេសកម្ពុជាដែលប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់អាចមានមោទនភាព។